Bij het horen van het woord cholesterol hebben de meeste mensen een negatieve associatie. Is dit terecht? Is cholesterol een vriend of een vijand? Moeten we haar vermijden of juist eren?
Angst voor een hoog cholesterol
Aanleiding van deze blog is het krantenbericht van 13 september waaruit blijkt dat 4,3 miljoen Nederlanders hart- en vaatmedicijnen gebruikt, waaronder cholesterolverlagers (de zogenaamde statines).
De Hartstichting heeft zijn ziel verkocht aan Becel Pro-Activ en de cholesterolbus zaait angst door het land, zie hieronder.
Of zoals dr. Gert Schuitemaker het verwoordt:*12
De verkoop van Becel pro-activ heeft een hoge vlucht genomen vanaf het moment dat de Hartstichting haar naam verbond aan dit product. De stichting is sindsdien monddood. Met de recente cholesterolmetingen in supermarkten die plaatsvonden onder de vlag van de Hartstichting, maar zijn betaald door Unilever, is de stichting zelfs verworden tot de buitendienst van de margarineproducent.
Cholesterol LDL
Bij een garage laat je je auto door een monteur doorlichten. Hij is de expert en bewaakt de gezondheid van je auto. Bij de (huis)arts ben je afhankelijk van zijn expertise om over jouw gezondheid te waken. Is de (huis)arts echter expert op het gebied van cholesterol? Het is in deze discussie zinloos om de reguliere geneeskunde af te kraken, maar het is zinvol om deze discussie vanuit breder perspectief te bekijken. De reguliere geneeskunde is de onbetwiste expert op het gebied van acute zorg, maar staat vaak met lege handen bij de behandeling van chronische aandoeningen. Vooral het plaatje op de mens als eenheid ontbreekt door de steeds toenemende specialisaties. Uiteindelijk draait het niet om de regulier arts of complementair therapeut, maar om het belang (en gezondheid!) van de patiënt. Bestaat er goed cholesterol (HDL) en slecht cholesterol (LDL)? (LDL wordt vooral van de lever naar de weefsels getransporteerd en HDL gaat van de weefsel terug naar de lever).
Ancel Keys nam een foute afslag
In de jaren zestig van de vorige eeuw kwam Ancel Keys met de publicatie dat verzadigde vetzuren bijdragen aan een verhoogd cholesterolgehalte. Hij zag namelijk dat hartaanvallen minder voortkwamen in mediterrane gebieden. Deze hypothese wordt nu sterk betwijfeld door The International Network of Cholesterol Scepsis, waarin deze stelling keihard wordt tegengesproken. Sindsdien is echter wel de mythe ontstaan dat verzadigd vet het cholesterol verhoogd en dat dit weer aan de basis van hart- en vaatziekten staat. In 2010 is voor het eerste wetenschappelijk ontkracht dat verzadigd vet ongezond is. Helaas zijn mensen vanaf de jaren zestig de (verzadigde) vetten gaan vermijden en juist meer (geraffineerde) koolhydraten en linolzuur (omega 6) gaan eten. Het aantal hart- en vaatzieken is hierdoor drastisch toegenomen, want geraffineerde koolhydraten en linolzuur staan mede aan de basis van ontstekingsziekten (waaronder hart- en vaatziekten).
Cholesterol is niet erg
Cholesterol blijkt namelijk niet de veroorzaker van hart- en vaatziekten, maar het gevolg van hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten ontstaan vanuit ontstekingsreacties. Ons immuunsysteem staat aan de basis van deze ontstekingsreacties om ons lichaam tegen verdere schade te beschermen, ook in onze bloedvaten. Cholesterol is dus een gevolg en geen oorzaak. Of om het metaforisch te formuleren: bij brand worden ook veel brandweermannen waargenomen, maar deze zijn nog niet de oorzaak van de brand.
Oplossing = ontsteking aanpakken
Onze huidige leefstijl nodigt uit tot ontstekingen. We eten verkeerd (te veel linolzuur (omega 6) en geraffineerde koolhydraten), we bewegen te weinig en hebben te veel chronische (psycho-emotionele) stress. Het gevolg is dat ons lichaam in een ontstekingsreactie komt, waarbij cholesterol vooral dient om deze schade tegen te gaan. Eén van de vitale functies van cholesterol is namelijk het herstellen van schade aan de cel. Schade zet de lever aan tot meer productie van cholesterol.*13-16
Cholesterol verlagen
Als ontstekingen, die door een verkeerde leefstijl worden uitgelokt, aan de basis staan van een verhoogd cholesterol, waarom zouden we dan niet deze oorzaak aanpakken? Denk aan vitale voeding (en dat is helaas niet de Schijf van Vijf!), beweging en stressreductie. Bij het oplossen van deze ontstekingen verdwijnt de prikkel om meer cholesterol te produceren. De brand is al geblust.
Cholesterol van levensbelang
De natuur straft niet, maar werkt met consequenties. Voor wat, hoort wat. Vrouwen die langer dan 10 jaar cholesterolverlagers slikken, hebben mogelijk een verhoogde kans op borstkanker.*1 Zomaar een onderzoek tussen twee ogenschijnlijk verschillende eilanden in het lichaam. Er bestaan echter geen eilanden. Alles hangt met alles samen. Zonder inzicht in deze verbanden is iedere behandeling potentieel gevaarlijk. De natuur heeft achter alles een plan. In deze context heeft alles een voordeel, dus ook een verhoogd cholesterol, omdat het ons mogelijk zelfs beschermd tegen ernstigere aandoeningen. De natuur wil namelijk niet ziek worden of dood gaan, maar is primair op overleven gericht.
Wat doet cholesterol?
Cholesterol wordt in alle cellen van het lichaam aangemaakt, maar vooral in de lever, darmen, bijnieren, voortplantingsorganen en de placenta. We krijgen het daarnaast voor een klein deel via de voeding binnen. Een verhoogd cholesterol is meestal het gevolg van ontsteking of koorts bij een infectie, maar niet de oorzaak (familiaire hypercholesterolemie vormt de uitzondering, dit betekent een erfelijk verhoogde cholesterol. Ook dit heeft in de evolutie een voordeel gehad, maar kan met de huidige leefstijl als een nadeel uitwerken).
Cholesterol is belangrijk
Cholesterol is een belangrijk sterol in het menselijk lichaam en een onderdeel van het bloedplasma en de celmembranen. Cholesterol wordt tevens in de myelinestructuren van de hersenen en het centrale zenuwstelsel ingebouwd. In de lever wordt cholesterol in galzouten omgezet en deze zijn nodig voor de opname van vetoplosbare vitaminen (vitamine A, E, D en K). Daarnaast is cholesterol essentieel bij de aanmaak van steroïde hormonen. Dit zijn hormonen die door de bijnieren (bv. cortisol) en de geslachtsorganen (bv. testosteron, oestrogeen en progesteron) worden aangemaakt. Deze steroïde hormonen zijn essentieel voor de zwangerschap, bij de bevalling, borstvoeding, mineralenbalans en een vitale ouderdom. Door het klakkeloos voorschrijven van medicatie zoals cholesterolverlagers komt een vitale ouderdom nog maar weinig voor. In mijn praktijk zie ik iedere dag weer hoeveel mensen spierkrampen, vermoeidheid en stemmingswisselingen hebben als gevolg van (bijwerkingen van) deze medicijnen. Steroïde hormonen zoals testosteron zijn namelijk nodig voor de opbouwstand, terwijl het ontbreken van deze hormonen je eerder in de afbraakstand plaatst. Structuren verliezen hun vitaliteit, hormonen raken uit balans en de energiehuishouding ontspoort. Steroïde hormonen zijn namelijk ook van belang voor de energie die vrijkomt bij de verbranding van vetten, koolhydraten en eiwitten. De verbanden van cholesterol zullen in de toekomst verder worden ontdekt (ze zijn er echter al, wij moeten ze alleen nog zien), want cholesterol speelt bijvoorbeeld ook een belangrijke functie van de aanmaak van vitamine D (onder invloed van zonlicht). Bij oudere mensen (70 en ouder) blijkt een hoger cholesterolgehalte juist samen te hangen met een langer leven, voornamelijk door een lagere kans op kanker en infectieziekten.*6 Een cholesterolverlager kan hier voor een afname van de spierfunctie en denkvermogen zorgen, wat de kwaliteit van leven ernstig kan beïnvloeden.*7
Cholesterol is gezond
Uit cholesterol wordt onder andere co-enzym Q10 gemaakt. Dit enzym is noodzakelijk voor het functioneren van de celkernen, waarin de energievoorziening plaatsvindt. Zonder deze stof kunnen cellen in onze spieren en zenuwen hun werk niet goed doen. Vooral de hartspier heeft voor zijn werk veel energie, en dus co-enzym Q10, nodig. De paradox is dat cholesterolverlagers de aanmaak van co-enzym Q10 uit cholesterol blokkeren. Het enzym glutathionperoxidase, welke een belangrijke rol speelt in de handhaving en vorming van spierweefsel, daalt ook als gevolg van een cholesterolverlager.*2 Bij een tekort van dit enzym kan pijn aan de skeletspieren, spierzwakte en vermoeidheid ontstaan. De essentiële functies nog even op een rijtje:
- cholesterol is de grondstof voor celmembranen en mitochondriën van lichaamscellen
- cholesterol is de grondstof voor galzuren, die de vetverbranding en stoelgang reguleren
- cholesterol is de grondstof voor vitamine D
- cholesterol is de grondstof van het anti-stresshormoon cortisol (cortisol zet de ontsteking uit, adrenaline zet hem aan)
- cholesterol is de grondstof voor vrouwelijke en mannelijke hormonen
- cholesterol is de grondstof van aldosteron, dat een sleutelfunctie heeft in onze mineraalhuishouding (en hiermee ook onze waterhuishouding)
- cholesterol is een natuurlijk antibioticum*10
Op het verkeerde paard gewed?
Ondanks ruim 200.000 publicaties over cholesterol nemen de ontstekingsziekten nog steeds toe. Er lijkt sprake van een maatschappelijke ontsteking. Zou de wetenschap op het verkeerde paard hebben gewed? De laatste jaren blijkt bijvoorbeeld homocysteïne een belangrijke risicofactor op hart- en vaatziekten, in tegenstelling tot cholesterol. Homocysteïne kunnen we trouwens met groente&fruit (zit vitamine B6 en B11 in), biologisch vlees (vitamine B12) en bijvoorbeeld eieren (choline) verlagen. De oermens heeft nog nooit van margarine of zonnebloemolie gehoord. Zij aten veel verzadigde vetten zoals reuzel, vette vis, roomboter en later olijfolie en kokosolie. Nog steeds hebben bijvoorbeeld de Eskimos en de Massai (die vooral verzadigd vet eten) lage bloedvetten, waaronder cholesterol, die tevens niet met de leefstijl stijgen.*11
De gevolgen van een cholesterolverlager op een rij
- tekort aan co-enzym Q10: onze spieren verzwakken en zullen bij inspanning sneller pijn gaan doen. Bij jonge mensen zal deze uitputting pas op de lange duur plaatsvinden. De verzwakking van het hart kan kortademigheid en extreme vermoeidheid veroorzaken.*3+4
- mogelijk geheugenverlies*5, maar ook psychische bijwerkingen zoals depressiviteit en slaapproblemen (hersencellen hebben cholesterol nodig voor hun celwanden)
- verlaging van LDL-cholesterol (het slechte cholesterol genoemd, maar waarom zou het worden gevormd als het slecht is? Mogelijk overzien wij als mens het hele plaatje binnen onze stofwisseling onvoldoende.) LDL-cholesterol is voorloper van belangrijke hormonen zoals pregnenolon, DHEA en progesteron. Deze hormonen remmen het verouderingsproces. LDL-cholesterol transporteert co-enzym Q10 en bètacaroteen en werkt als antioxidant bij de verwijdering van giftige stoffen uit ons lichaam.*8+9 Het LDL-cholesterol moet in evenzicht zijn met het HDL-cholesterol, maar kan over het algemeen goed met leefstijl (waaronder voeding) worden bijgestuurd. Vooral transvetzuren (verpakte, bewerkte voeding) verhogen de kleine LDL-deeltjes die een negatief effect op de vaatwanden kunnen hebben. De grote LDL-deeltjes doen ons geen kwaad. Vermijd dus industriële geproduceerde vetten (waaronder margarines) en kies voor roomboter of kokosolie.
Cholesterol hangt samen met leefstijl
In het rapport Zorg dichtbij mensen wat minister Schippers dit jaar presenteerde, geeft ze aan dat we de zorg anders moeten organiseren. Een omslag is nodig om de zorg betaalbaar te houden. Hier komt vooral de preventieve geneeskunde en een gezonde leefstijl kijken. Waar leren we nog eerlijke informatie over voeding en een gezonde leefstijl? In de vrije markt is onze gezondheid ook vrij verklaard en niet meer gewaarborgd.
Natuurlijke manieren om cholesterol te verlagen
Het is goed om de blinde visie te verlaten om cholesterol altijd te willen verlagen. De focus op puur verlagen of verhogen is onjuist. Het gaat om de unieke, persoonlijke balans die op dat moment nodig is. Het gaat om het begrijpen van onze natuur en hier met lichaamsvriendelijke manieren op aansluiten. Niet vanuit angst oorlog voeren van je eigen bouwwerk en deze aanmaakroutes chemisch blokkeren.
Natuurlijke interventies zijn:
- fruit is vooral een rijke bron van essentiële vitaminen en minerale
- vermijd overgewicht en zorg voor een actieve leefstijl: vermijd lang stilzitten
- zorg voor een goede mondhygiëne (gaat ontstekingen tegen)
- beperk het gebruik van gluten, peulvruchten, koemelk en geraffineerde oliën
- zorg voor voldoende ontspanning, doe zaken waar je energie van krijgt
- eet veel vitale vetten, waaronder olijfolie en vette vis (visolie)
- neem vitamine C en vitamine D3 als suppletie
- eet (ongebrande, ongezouten) noten en zaden
- eet zeegroenten, waaronder algen
- vermijd omega 6-vetzuren: margarine, halvarine, zonnebloemolie, sojaolie, kant-en-klaar maaltijden, pakjes, zakjes
- eet regelmatig knoflook, ui en gember
- geniet regelmatig van een goed glas (biologische) rode wijn (bevat resveratrol)
Verhoogd cholesterol? Gefeliciteerd!
Cholesterol is een vitale bouwsteen die nodig is voor een vitaal leven. Bij het ouder worden is het cholesterolgehalte vaak (subtiel) iets verhoogd. Mogelijk leidt dit tot een langere levensverwachting, omdat een te laag cholesterolgehalte (ongeveer 4,1 mmol) juist tot een verhoogde kans op hart- en vaatziekten leidt.*14 Een cholesterolverlager verlaagt namelijk ook het gehalte van co-enzym Q10. Dit is een essentiële stof in spiercellen, waaronder de hartspier. Een cholesterolverlager leidt dus tot uitputting van co-enzym Q10, wat (mede) aan spierzwakte en hartfalen kan bijdragen. Waar het voorschrijven van een cholesterolverlager meestal niet wenselijk is, is het wel wenselijk om bij het voorschrijven van een statine (indien noodzakelijk) altijd co-enzym Q10 te supplementeren. Dit advies zou in de artsenopleiding opgenomen mogen worden.
Oorzaak cholesterol
Als cholesterolverhoging dus een gevolg is van een ontstekingsproces, kunnen we dankbaar van dit signaal gebruiken maken. Als het olielampje op het dashboard van je auto gaat branden, gooi je het lampje toch ook niet weg? Het lampje is een projectie van een probleem binnen de motor. Deze chemische aanpak waarin we processen blokkeren, zouden we ook breder kunnen doortrekken: zien we ons lichaam als vriend of vijand? Zou de evolutie schadelijke factoren toelaten als ze geen functie hebben?
Hoe kunnen we de brug naar leefstijl, waaronder voeding en natuurgeneeskunde, maken in plaats van de farmacie? Hoe kunnen we de stap van angst naar vertrouwen in ons lichaam maken? Op dit moment zijn cholesterolverlagers een melkkoe en het beste verkochte medicijn ter wereld. In Scandinavië is er steeds meer bewustwording rondom een gezonde leefstijl aan het ontstaan. Denk aan een gezondheidsdag per week en wedstrijden tussen dorpen waarbij het dorp met de grootste cholesterolverlaging een prijs wint. Deze verlaging wordt puur met leefstijl afgedwongen, waardoor er een gezondheidsvuur wordt gestimuleerd waarbij mensen elkaar gaan enthousiasmeren en leefstijltips gaan geven. Dit is een compleet andere benadering dan een passieve pil die de eigen verantwoordelijkheid ontneemt. Het is mijn wens dat de publieke discussie meer van slachtoffer, angst en gevaar naar controle, samenhang en vertrouwen gaat.
Lang leve de cholesterol!
Als je meer inzicht in alle verbanden krijgt, ga je anders naar het samenspel tussen lichaam en geest kijken. Iedere seconde vinden er in iedere cel zon 2000 biochemische reacties plaats. Duizenden stoffen, waaronder cholesterol, zijn de onzichtbare helden. Laten we een standbeeld voor hen oprichten. Laten we ze eren met een Leve de cholesterol-maaltijd per week. Dus een oproep aan mijn 4,3 miljoen landgenoten die mogelijk vanuit gebrek aan kennis (of deskundige begeleiding) cholesterolverlagers slikken.
Is je lijf je lief, werk dan preventief!
Neem eigen verantwoordelijkheid en neem het gezondheidsheft in eigen handen.
Waar ik kan ondersteun ik je graag met eerlijke, praktische informatie over een OERsterke leefstijl.
Lees ook mijn andere blogs over cholesterol:
Bronnen:
1. https://www.voedingsgeneeskunde.nl/node/878
2. Moosmann B, Behl C, Lancet 2004; 363(9412):892-4
3. Statins and chronic heart failure. J.Am Coll Cardiol 2002 May15;39(10): 1567-73.
4. Canadese editie New England Journal of Medicine 15 januari 2004.
5. Boek astronaut Graveline Lipitor dief van ons geheugen
6. Lancet, 1997; 350: 1119-23.
7. Lancet, 1989; i: 868-70
8. Earthletter, 1993; Spring
9. Free Rad. Biol and Med, 1991; 11:47-61.
10. Hartenbach, Prof. Dr. W. De cholesterol leugen (derde druk). Ankh-Hermes bv Deventer, 2008.
11. Kuipers, R. S., et al. Saturated fat, carbohydrates and cardiovascular disease. The Netherlands journal of medicine, 2011, 69.9: 372-378.
12. http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/793273/2006/04/20/Hartstichting-heeft-onafhankelijkheid-allang-te-grabbel-gegooid.dhtml
13. http://trudyvlot.eu/cholesterol-is-niet-de-boosdoener/
14. http://www.optimalegezondheid.com/lage-cholesterol-gehalte-zorgt-voor-hart-en-vaatziekten/
15. http://www.eengezondernederland.nl/Een_gezonder_Nederland/Voorwoord_minister_Schippers
16. http://www.jbeunk.nl/chlorestorol.html
Anonymous
op 27 Mar 2016